Громыко Михаил (Михаил Александрович; 31.10.1885, д. Черное Речицкого р-на Гомел. обл. — 30.6.1969, г. Химки Моск. обл.), прозаик, поэт, ученый-геолог. Член СП Беларуси с 1965 г.
Псевдонимы:
- Абданк М.
- Абданк Мих.
- Абданк Михаил
Биография:
Родился в семье разночинца. Когда будущему писателю было около трех лет, умерла мать. Отец, Александр Гаврилович, с детьми перебрался в Гомель, женился второй раз. Семья приобрела усадьбу возле д. Иванишковичи Быховского уезда. Достаток позволил Михаилу учиться в гимназии. Вскоре семья переехала в Могилев, где М. Громыко провел свою юность.
После окончания гимназии в 1905 г. поступил на медицинский факультет Московского университета. Недостаток средств вынудил перейти на отделение природоведения университета. После окончания университета в 1911 г. учительствовал в Одессе, в частном кооперативном училище, в женских гимназиях, в 1920 г. был заведующим школы-интерната для белорусов-беженцев. В 1921 г. переехал в Минск. Преподавал геологию и минералогию в Белпедтехникуме и БГУ, со дня основания работал в Инбелкульте.
Одним из первых принимал участие в поисках нефти на Полесье. 13.7.1930 г. незаконно был осужден, в 1931 г. был сослан на 5 лет в Иваново-Вознесенск (Иваново). После окончания срока ссылки (1936), переехал с семьей в г. Кировск (Мурманская обл.), работал в горном техникуме. В начале Великой Отечественной войны в эвакуации в г. Чаусы (Пермская обл.), через год переехал в Удмуртию. В 1948-1952 гг. снова работал в горном техникуме в Кировске. С 1952 г. на пенсии. Последние годы жил в г. Химки. 15.8.1957 г. был реабилитирован. Литературную деятельность начал в 1907 г. новеллой «Белы камень», опубликованной в московском журнале «Белый камень». Стихи, небольшие рассказы, новеллы помещались в московской и одесской печати.
В 1913-1914 гг. задумал стихотворный роман, который так и не закончил. Первой успешной попыткой писать на белорусском языке стала пьеса «Змiтрок з Высокай Буды» (напечатана в 1911 г.). Огромное место в творчестве М. Громыко занимают мотивы свободного труда, вопросы познания человеком природы. Автор пьес «Скарынiн сын з Полацка» (1926), «Каля тэрасы» (1927), «Над Неманам», «Вiно бушуе» (1929), «Воўк» (1930). Писал о творчестве М. Богдановича. Издал учебники «Пачатковая геаграфiя» и др.
Работы автора (библиография):
- Выбранае. Мн., 1967. Рец.: Прашковiч М. Сустрэча праз гады // ЛіМ. 1967. 8 вер.
- Пачатковая геаграфiя. Мн., 1923; 2 выд. Мн., 1925; 3 выд. Мн., 1927; 4 выд. Мн., 1928.
- Уводзiны ў навуку аб неарганiчнай прыродзе: (Ч. 1. Крышталаграфiя; Ч. 2. Мiнералогiя). Мн., 1926. Рец.: Я.П. // Асвета. 1927. N 5,6.
- Дзве паэмы. Мн., 1927. Рэц.: Гарадзенскi Ф. // Полымя. 1927. N 8;
- I. В. // Маладняк. 1928. N 2.
- Плынь: Лiрычныя вершы i паэмы. Мн., 1927. Рец.: Гарадзенскi Ф. // Полымя. 1928. N 1;
- Гаўрук Ю. // Аршанскi маладняк. 1928. N 7.
- Каля тэрасы: Драма (у 4-х дзеях з часоў 1917 году). Мн., 1929.
- Каля тэрасы: Драма у 4-х дзеях з часоў 1917 г. Мн., 1975. Рец.: Данiленка М. Шматгранны талент // Гомел. праўда. 1975. 2 жн.;
- Колос Г. Один из первых // Неман. N 3.
- Родная пушча: П`есы, вершы, паэмы, успамiны, лiсты. Мн., 1987.
1918.
- Змiтрок з «Высокай Буды»: Драма ў 4-х дзеях // Вольная Беларусь. 29 вер., 6, 13 кастр.
1921.
- Апошняе «даруй»: [Верш] // Вольны сцяг. N 4;
- Наш верш: [Верш] // Там же. N 6;
- У Купальскую ноч: (Сцэнiчны абразок, паводле верша Я. Купалы «Купальская ноч») // Зоркi. N 4;
- Наша хатка: [Верш] // Там же. N 6.
1922.
- Крылан: [Паэма] // Адраджэнне. Сш. 1;
- Лес, Дзед i Зiначка: (Апавяданне) // Зоркi. N 2-4;
- Гвалт над формай: [Паэма]; Паэзiя аб рэвалюцыi i рэвалюцыя ў паэзii // Полымя. N 1;
- Пад бубянцы: N 1; [Цыкл вершаў] // Сав. Бел. 8 лют.;
- Пад новы рок: [Верш] // Там же. 31 снеж.
1923.
- Над хмарамi: (Урывак з паэмы «Крылан»); Спевы могiлак: (Урывак з паэмы «Крылан»); Апошняе «даруй»; Наш верш: [Верш] // Выпiсы з беларускай лiтаратуры. Мн.;
- Сямiмiльнымi крокамi: [Верш] // Полымя. N 2;
- Пясняр сноў i чараў: (М. Багдановiч) // Там же. N 3,4;
- Мiльен: [Паэма] // Там же. N 5,6;
- З паэмы «Крылан»; Над хмарамi // Сав. Бел. 6 сак.;
- Родная пушча: (Песня) // Там же. 27 вер.
1924.
- Апошняе «даруй»; Зоркi; Дарога: [Верш] // Беларускi дэкламатар. Мн., 1924; [Рец. на кн.: Байкоу М., Гарэцкi М. Практычны расiйска-беларускi слоўнiк. Мн., 1924] // Асвета. N 2;
- Дзiця: [Верш] // Полымя. N 1;
- Летнiя адпачынкi: [Верш] // Там же. N 4;
- Напластаваннi гадоў: (Думкi-сказы) // Радавая Рунь. N 2;
- Конскi чэрап: [Верш] // Там же. N 3,4;
- Вiтанне «Савецкай Беларусi»: [Верш] // Сав. Бел. 5 студз.;
- «Маладняцкая»: [Верш] // Там же. 15 лют.;
- Дзвiне i Дняпру: [Верш] // Там же. 28 лют.;
- Тэатр заўтрашняга дню («Цар Максiмiлiян») // Там же. 25 чэрв.
1925.
- Вецярок ды сняжок: (Песня) // Полымя. N 4;
- Янку Купалу: Май, 1925 год: [Верш] // Сав. Бел. 16 мая;
- Наша кроў: [Верш] // Там же. 25 кастр.;
- Ванда Карсак: [Верш] // Там же. 15 лiст.
1926.
- Скакунцы: [Верш] // Бел. пiянер. N 7;
- Марынка; Тетраметры: [Верш] // Полымя. N 2;
- Якубу Коласу: [Верш] // Чырв. сейбiт. N 3;
- Узiмку: [Верш] // Бел. веска. 1 студз.;
- Царква старая: [Верш] // Бел. веска. 27 крас.;
- «Веску» — у веску: [Верш] // Там же. 5 мая;
- Касавiца: [Верш] // Там же. 24 чэрв.;
- Газеце «Наша Доля»: [Верш] // Там же. 17 вер.;
- Другому Беларускаму Дзяржаўнаму тэатру: [Верш] // Зара Запада. 21 нояб.;
- Раманс вясновы: [Верш] // Сав. Бел. 1 мая;
- Лiпень: [Верш] // Там же. 4 лiп.
1927.
- З паэмы «Леснiчанка» // Да дня вызвалення Беларусi ад белапалякаў. Мн.;
- Мiж жыта на мяжы: [Верш] // Полымя. N 1;
- Жанчыне: [Верш] // Там же. N 5;
- Ад аматарскага гуртка да дзяржаунага тэатра // Там же. N 7;
- Студневыя спевы: [Верш] // Чырв. сейбiт. N 6, 7;
- «Трымай, трымай, балалайка» // Там же. N 8,9;
- Калядны вечарок: [Верш] // Там же. N 10,11.
1928.
- Родная пушча; Сямiмiльнымi крокамi; Зоркi; «Маладняцкая»: [Вершы] // Дэкламатар. Мн.;
- Савецкай Беларусi: (Верш у прозе) // Лiт. дад. га газ. «Сав. Бел.» N 4;
- Каб не забыць пра iх: [Верш] // Там же. N 10;
- Эскiз да партрэта // Там же. N 20;
- Камрад: [Верш] // Полымя. N 5;
- Юбiлейнае: [Верш] // Полымя. N 10.
1929.
- Вiно бушуе: [П`еса] // Полымя. N 7.
1961.
- Ванда Карсак; Марынка: [Верш] // Анталогiя беларускай паэзii: У 3 т. Мн. Т. 1.
1965.
- Атол; Брыенц: [Верш] // Полымя. N 4; Салавей: [Верш] // Там же. N 11.
1966.
- Вецер; Старыя рамансы: [Вершы] // Дзень паэзii-66. Мн.
1968.
- Такiм я помню яго… // ЛіМ. 5 лiп.
1969.
- Беларусь: [Верш] // Вяч. Мiнск. 27 сак.
1971.
- Маладняцкая: [Верш] // Унiверсiтэт паэтычны. Мн.
1972.
- Марынка: [Верш] // Зорка Венера. Мн.
1973.
- Аутабiяграфiя // Вытокi песнi. Мн.
1975.
- Каля тэрасы: [П`еса] // Хрэстаматыя па гiсторыi беларускага тэатра i драматургii. Мн. Т. 2.
1978.
- Ванда Карсак: [Балада] // Беларуская балада. Мн.
1982.
- Такiм я помню яго // Успамiны пра Янку Купалу. Мн.; Полымя. N 6.
1995.
- Беларусь; Апошняе «даруй»; Янку Купалу; Лiпень: [Верш] // Першацвет адраджэння. Мн.
Об авторе (библиография):
- Арочка, М. Беларуская савецкая паэма / М. Арочка. – Мн., 1979. С. 130;
- Базарэвіч, М. Шчодры талент / М. Базарэвіч // Дняпровец. – 1990. – 27 лістапада.
- Бысянкова, Н. У гасцях у земляка / Н. Бысянкова // Дняпровец. – 1966. – 26 жніўня.
- Бысянкова, Н. Успамiн аб сустрэчы з пiсьменнiкам / Н. Бысянкова // Дняпровец. – 1995. – 11 лiстапада.;
- Вiншуем з юбiлеем // Літаратура і мастацтва. – 1965. – 12 лiстапада.;
- Грамыка Міхайла // Беларуская савецкая энцыклапедыя : У 18 т. Т. 5. – Мн.: БелЭн, 1997. – С. 403-404.
- Грамыка Міхайла // Беларускія пісьменнікі : біябібліягр. слоўнік : У 6 т. Т. 2. – Мн.: БелЭН, 1993. – С. 241-243.
- Грамыка Міхайла // Генаш, В. С. Літаратурная Гомельшчына / В. С. Генаш, В. І. Смыкоўская. – Гомель, 1991. – С. 73 — 74.
- Грамыка Міхайла // Пісьменнікі савецкай Беларусі : кароткі даведнік / склад. А.К. Гардзіцкі. – Мн.: Маст. літ., 1981. – С. 100-101.
- Грамыка Міхайла // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : У 5 т. Т. 2. – Мн.: БелЭн, 1985. – С. 164-165.
- Данiленка, М. Шматгранны талент / М. Даніленка // Гомельская праўда. – 1975. –2 жніўня.;
- Дубоўка, У. Паэт, драматург, вучоны / У. Дубоўка // Літаратура і мастацтва. – 1965. – 12 лiстапада.;
- Заазерны, А. Памяцi пiсьменнiка-вучонага / А. Заазерны // Літаратура і мастацтва. – 1981. – 2 студзеня.;
- І пісьменнік і вучоны // Літаратура і мастацтва. – 1995 – 17 лістапада. – С. 14.
- Кабаковiч, А. Iдэйна-стылявыя пошукi беларускай паэзii 20-х гадоў / А. Кабаковіч // Паэзiя абнаўлення свету. – Мн., 1981. – С. 119, 121-122, 136-138;
- Карабанава, Л. Драматургiя Уладзiслава Галубка / Л. Карабанава. – Мн., 1982. С. 100-101;
- Каратаева, Т. Спрабаваў, эксперыментаваў, вынаходзiў / Т. Каратаева // Дняпровец. – 1995. – 11 лiстапада.;
- Карнялюк, К. Творца з Чорнага / К. Карнялюк // Дняпровец. – 1999. – 2 ліпеня.
- Каханоўскi, Г. Над Дзвiной, над Сожам, Бярозай… : (Да 100-годдзя з дня нараджэння М. Грамыкi) / Г. Каханоўскі // Звязда. – 1985. – 11 лiстапада.;
- Лiрыка Мiхайлы Грамыкi // Бярозкiн, Р. Постацi / Р. Бярозкін. – Мн., 1971;
- Лаўшук, С. Станаўленне беларускай савецкай драматургii (20-я — пач. 30-х гг.) / С. Лаўшук. – Мн., 1984. С. 40-43;
- Мiхайла Грамыка // Казека, Я. Голас часу / Я. Казека. – Мн., 1975. – С. 347 – 356.;
- Марцiновiч, А. Цеплыня яго душы; Мiхайла Аляксандравiч Грамыка : [некралог] // Літаратура і мастацтва. – 1969. – 4 лiп.;
- Марціновіч, А. Каб нашчадкі ведалі / А. Марціновіч // Дняпровец. – 1987. – 26 жніўня.
- Мельнікава, З. Адметны мастак : [аб кнізе М. Грамыкі “Родная пушча”] / З. Мельнікава // Настаўніцкая газета. – 1988. – 10 лютага.
- «Мой родны край мяне гукнуў…» // Казека, Я. Падарожжа ў маладосць / Я. Казека. – Мн., 1984. – С. 79 — 85;
- Новыя аўтары — новыя тэмы // Сабалеўскi, А. Беларуская савецкая драма / А. Сабалеўскі. – Мн., 1969. Кн. 1. – С. 59-62;
- Перкiн, Н. Шляхi развiцця беларускай савецкай лiтаратуры 20-30-х гадоў / Н. Перкін. – Мн., 1960. – С.81-83;
- Рабянок, П. Міхайла з-пад Рэчыцы / П. Рабянок // Дняпровец. – 1996. – 8 жніўня.
- Семяновiч, А. Ад вытокаў да сталасцi / А. Семяновіч. – Мн., 1978. – С. 38-40;
- Семяновiч, А. Ля вытокаў беларускай драматургii / А. Семяновіч // Полымя. 1964. – № 7;
- Семяновiч, А. Беларуская савецкая драматургiя. 1917-1932. / А. Семяновіч. – Мн., 1968. – С. 15-17, 151-156;
- Семяновiч, А. Пiсьменнiк, вучоны, педагог: Да 90-годдзя Мiхайлы Грамыкi / А. Семяновіч // Беларусь. – 1975. – № 11;
- Смальянава, Л. Шляхi паэтычнага эпасу: З гiсторыi беларускай савецкай паэмы / Л. Смальянава. – Мн., 1977. – С. 36-37;
- Стэльмах, У. Слова пра настаўнiка / У. Стэльмах // Літаратура і мастацтва. – 1969. – 4 лiпеня.;
- Тэма рэвалюцыi i грамадзянскай вайны ў беларускай драматургii 20-пач. 30-х гадоў // Семяновiч, А. Вялiкi Кастрычнiк i беларуская лiтаратура / А. Семяновіч.– Мн.,1977. – С. 33-35;
- Федзюковiч, М. Песнi працы i змагання: Да 100-годдзя з дня нараджэння М. Грамыкi / М. Федзюковіч // Літаратура і мастацтва. – 1985. – 22 лiстапада.;
- Шушкевiч, С. Бачыць нетры зямлi i душы чалавечай: Да 90-годдзя з дня нараджэння Мiхайлы Грамыкi / С. Шушкевіч // Голас Радзiмы. –1975. – № 47;
- Шушкевiч, С. Жыццё дзеля народа / С. Шушкевіч // Голас Радзiмы. –1965.– № 46;
- Шушкевiч, С. [Бiяграфiчная замалёўка да 100-годдзя з дня нараджэння М. Грамыкi] / С. Шушкевіч // Полымя. –1985. – № 11;
- Шушкевiч, С. Вучоны, пiсьменнiк, перакладчык / С. Шушкевіч // Літаратура і мастацтва. – 1975. – 21 лiстапада.;
- Шушкевiч, С. Геолог и паэт / С. Шушкевіч // Голас Радзiмы. –1980. –18 снежня.;
- Шушкевiч, С. Нястомны пiсьменнiк i вучоны // Шушкевiч, С. Выбр. тв.: У 2 т. / С. Шушкевіч – Мн., 1978. Т. 2;
- Шушкевiч, С. Нястомны паэт i вучоны / С. Шушкевіч // Гомел. праўда. –1968. –11 кастр.;
- Шушкевiч, С. Паэт, вучоны, драматург : Да 100-годдзя М. Грамыкi / С. Шушкевіч // Беларусь. –1985. – № 11;
- Шушкевiч, С. Светлы след на зямлi / С. Шушкевіч // Голас Радзiмы. –1969. – № 29;
- Шушкевiч, С. След на зямлi / С. Шушкевіч // Полымя. –1965. – № 11;
- Шушкевiч, С. Чалавек неспакойнага сэрца / С. Шушкевіч // Вяч. Мiнск. –1968. –14 кастр.;
- Шушкевiч, С. Шлях, азораны пошукам / С. Шушкевіч // Беларусь. –1980. – № 11.
- Шушкевіч, С. Драматург, паэт, вучоны / С. Шушкевіч // Дняпровец. – 1986. – 4 студзеня.
- Шушкевіч, С. Яго творчасць хвалюе і сёння / С. Шушкевіч // Дняпровец. – 1980. – 14 лістапада.
- Зеленкова, А. Ученый – геолог, поэт, драматург / А. Зеленкова // Нефтяник. – 2005. – 28 октября. – С. 3.
- Лаўшук, С. Светлы талент з вёскі Чорнае : старонкі жыццяпісу М. Грамыкі / С. Лаўшук // Роднае слова. – 2005. – № 11. – С. 5-9.
- Міхайла Грамыка // Речица. Литературно-духовное наследие региона : В 2 т. Т. 1. Речицкая лирическая / И.Ф. Штейнер, С.И. Ханеня. – Гомель : Сож, 2007. – С. 8-14.
- Рагаўцоў, В. І. Вербальныя сродкі камічнага ў п’есе “Віно бушуе” Міхайлы Грамыкі / В. І. Рагаўцоў // Веснік Брэсцкага ўніверсітэта. Сер. 3. – 2013. – № 1. – С. 12–17.
- Рагаўцоў, В. І. Вербальныя сродкі камічнага ў п’есе “Воўк” Міхайлы Грамыкі / В. І. Рагаўцоў // Веснік Мазырскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя І. П. Шамякіна. – 2013. — № 1. – С. 133-137.
- Яцухна, В. І. Повязь геалогіі, геаграфіі і філалогіі (жыццё і дзейнасць Міхайлы Грамыкі) / В. І. Яцухна // Непрерывное географическое образование: новые технологии в системе высшей и средней школы : материалы IV Международной научно-практической конференции (Гомель, 25―26 апреля 2013 г.) / [редколлегия: Г. Н. Каропа (главный редактор) и др.]. – Гомель : ГГУ им. Ф. Скорины, 2013 – С. 162 – 165. 1\30611 окр
- Жыбуль, В. Інтэртэкстуальнасць у творах Міхайлы Грамыкі / Віктар Жыбуль // Роднае слова. – 2015. – № 10. – С. 12 – 15.
- Рублевская, Л. Поэт, геолог, изгнанник / Людмила Рублевская // Советская Белоруссия. — 2016. — 9 января. — С. 13.
- Галковский, С. Геолог и поэт, который нашел под Речицей нефть : [в деревне Черное Речицкого района открылась памятная доска Михаилу Громыко] / Станислав Галковский // Советская Белоруссия. — 2017. — 10 ноября. — С. 10.
- Увековечили память первооткрывателя белорусской нефти : [в деревне Черное Речицкого района открыт памятный знак Михаилу Громыко] // Светлагорскія навіны. – 2017. – 16 лістапада. – С. 3.
- Котляров, Р. В деревне Черное открыт памятный знак знаменитому геологу, этнографу и поэту : [Михаилу Александровичу Громыко (1885—1969); Речицкий район] / Роман Котляров // Дняпровец. — 2017. — 14 лістапада. — С. 1, 3.
- Коновалова, Л. Михайло из-под Речицы : [в деревне Черное Речицкого района открыли памятный знак известному земляку Михаилу Александровичу Громыко] / Л. Коновалова // Нефтяник. – 2017. – 23 ноября. – С.1, 3.
- Котляров, Р. Этнограф, геолог и поэт : [в деревне Черное Речицкого района открыли памятный знак известному земляку Михаилу Александровичу Громыко] / Роман Котляров // Гомельская праўда. — 2017. —14 лістапада. — С. 5.
-
Ларионов, В. Искал и верил / В. Ларионов // Гомельские ведомости. – 2018. – 29 мая. – С. 4.